E-kontrola podatkowa

Elektronizacja rozliczeń podatkowych wciąż nabiera tempa. Wymaga to nieustannego śledzenia
zmian legislacyjnych przez podatników, choć często nawet profesjonalistom trudno za nimi podążać.
Tymczasem warto mieć świadomość, że elektroniczne i ustrukturyzowane dane mogą być
wartościową informacją nie tylko dla organów podatkowych, ale i firm. Dostęp chociażby do bazy
podatników zarejestrowanych prowadzonej przez Ministerstwo Finansów, VIES, oraz białej listy,
pozwala podatnikom na identyfikowanie transakcji z potencjalnymi nieuczciwymi kontrahentami. Ale
nie tylko zewnętrzne bazy danych są tu pomocne – odpowiednia analiza danych zawartych np. w
różnych plikach JPK generowanych przez firmy może wiele powiedzieć o działalności podmiotów i
nieefektywnościach podatkowych czy ryzykach.

Oczywiście sytuacja nie jest tu równorzędna. Urzędy Skarbowe mają możliwość korzystania ze
znacznie szerszych źródeł wiedzy o transakcjach niż przedsiębiorcy. Dzięki plikom JPK są w
stanie błyskawicznie analizować dane podatkowe przedsiębiorców i wykrywać ewentualne
zagrożenia nadużyć. Mają też stały dostęp do takich baz, jak chociażby STIR, dzięki którym poprzez
analizę ruchów na rachunkach bankowych można z dużym prawdopodobieństwem wytypować
podmioty zaangażowane w przestępstwa gospodarcze.

Coraz szersze wykorzystywanie przez urzędy analizy danych elektronicznych potwierdzają liczby.
Statystyki administracji skarbowej pokazują, że wykrywalność błędów i ściągalność
w ostatnich latach jest coraz lepsza, przy równocześnie spadającej liczbie postępowań czy kontroli
angażujących czas urzędników. Częściej niż wcześniej organy podatkowe bez wszczynania
czasochłonnych i biurokratycznych postępowań eliminują też zaległości podatkowe.

Zaawansowaną analizę danych umożliwia zaś powstanie Fundamentu Danych, czyli wspólnej
jednolitej cyfrowej platformy służącej do przechowywania danych Ministerstwa Finansów i Krajowej
Administracji Skarbowej. Fundament gromadzi w jednym miejscu informacje pozyskane z JPK,
deklaracji podatkowych i celnych, e-faktur, CEIDG, KRS, STIR. To wszystko umożliwia bezpośrednie
porównywanie danych podatników, nawet jeśli posiadają siedziby w różnych województwach.

Efektem wspólnych kanałów informacyjnych i dobrej analityki pozyskiwanych danych ma być
usprawnienie procesów kontrolnych, lepsze przeciwdziałania nadużyciom podatkowym czy
możliwość zbudowania tzw. widoku 360 stopni podatnika, czyli zebranie o nim wszystkich informacji
dostępnych w systemach. Dzięki wspólnej platformie urzędnicy mogą w łatwy sposób ocenić
wiarygodność podatnika. Rolą aplikacji jest takie przetworzenie danych, by administracja skarbowa
nie musiała sprawdzać wyrywkowo podatników, oszczędzając tym samym czas na prowadzenie
kontroli. Obecnie kontrolerzy otrzymują informacje na temat wytypowanych
z najwyższym prawdopodobieństwem przypadków nadużyć. Jednak aby w jednym miejscu można
było gromadzić informacje o podatnikach pochodzących z wielu źródeł, konieczne było
wprowadzenie wielu zmian w dotychczasowym sposobie raportowania danych podatkowych.

Dzięki wprowadzeniu e-raportowania oraz narzędziom, którymi dysponują organy skarbowe, udział
kontroli pozytywnych (czyli takich, w trakcie których zidentyfikowano uszczuplenia należności
budżetowych) w ogólnej liczbie kontroli wzrosła, co oznacza, że kontrole są coraz bardziej skuteczne.

Zgodnie z art. 58 ustawy z 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (t.j. Dz.U. z 2019 r.
poz. 768 ze zm.) kontrole podatkowe, inne niż kontrole losowe lub wynikające z przepisów prawa,
powinny uwzględniać zasadę ekonomiki kontroli i ryzyko wystąpienia nieprawidłowości. W tym
miejscu warto dodać, że zgodnie z wyjaśnieniami Ministerstwa Finansów kontrola pozytywna to taka,
w trakcie której zidentyfikowano uszczuplenie na kwotę min. 3000 zł. Ta kwota stanowi również
kryterium minimalnych ustaleń, tj. w przypadku gdy potencjalna kontrola miałaby skutkować
ustaleniami niższymi niż 3000 zł, kontrola zasadniczo nie jest wszczynana. W raporcie resortu na
interpelacje poselską nr DNK7.054.10.2019: „kryterium efektywności kontroli zostało uwzględnione
w Kierunkach działania i rozwoju Krajowej Administracji Skarbowej na lata 2017–2020, gdzie dla
Kierunku II Pobór należności podatkowych i niepodatkowych Skarbu Państwa przez organy
podatkowe i celne ustalono miernik Trafność analiz w zakresie typowania podmiotów do kontroli w
docelowej wysokości 90 proc. w 2020 r.”. Oczywiście ekonomika kontroli nie zawsze jest brana pod
uwagę. W przypadku kontroli bardzo często kontrola ma charakter rutynowy – np. w przypadku
zwrócenia się do urzędu o zwrot VAT. E-kontrola w swoim założeniu ma być kontrolą mniej uciążliwą
dla podatnika i jednocześnie usprawniającą diametralnie pracę urzędników.